AKILCI İLAÇ KULLANIMI
Akılcı İlaç Kullanımı, kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre; uygun ilacı, uygun süre ve dozda, en düşük fiyata ve kolayca sağlayabilmeleri olarak tanımlanmaktadır. Bu tanım ilk defa 1985 yılında Nairobi’de Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır. Akılcı ilaç kullanımı (AİK) ilaç kullanırken doğruları uygulamak ve bilinçli olmaktır.
İlaçların fazla, az veya yanlış kullanımı kaynakların boşa harcanmasına ve kötü sağlık sonuçlarının yayılmasına yol açmaktadır. Uygun olmayan ilaç kullanım şekillerine örnek olarak;
Gereksiz yere çoklu ilaç kullanımı, İlaçların gereksiz ve aşırı kullanımı,
Klinik rehberlere uyumsuz tedavi seçimi,
Piyasaya yeni çıkan ilaçların uygunsuz tercihi,
İlaç kullanımında özensiz davranılması (uygulama yolu, süre, doz..),
Uygunsuz kişisel tedavilere başvurulması,
Gereksiz yere antibiyotik tüketimi,
Enjeksiyon gerekmediği halde enjeksiyon ile tedavi,
Gereksiz ve uygunsuz vitamin kullanımı,
Bilinçsiz yapılan gıda takviyesi ve bitkisel ürünlerin kullanımı,
İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç etkileşimlerinin ihmal edilmesi verilebilir.
Reçeteli ilaçlar, sadece doktor reçetesi ile eczaneden alınabilen ilaçlardır. (Antibiyotikler gibi) Reçetesiz ilaçlar ise doktor reçetesi olmadan doğrudan eczanelerden satın alınabilen ilaçlardır. (Vitaminler gibi) Vitamin, mineral, bitkisel özler gibi eczanelerde reçetesiz satılan besin destek ürünleri de eczacımıza danışmadan kullanılmaması gereken ilaçlardır. İlaç tedavisi kişiye özgüdür. Birine iyi gelen bir ilaç, başka birine iyi gelmeyebilir. Başkalarının ilaçları kesinlikle kullanılmamalıdır. İlaçlar akılcı kullanılmadığında vücudunuza yarardan çok zarar verir.
Toplumda bitkisel kaynaklı ilaçların zararsız olduğuna dair yanlış inanışın olması insan sağlığını tehlikeye sokmaktadır. Uygun olmayan dozda kullanılan her ilacın zehir olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle ilaçlar mutlaka eczanelerden alınmalı, eczacıya veya doktora danışmadan kesinlikle ilaç kullanılmamalıdır. İlaç kullanırken vücutta herhangi bir beklenmeyen değişiklik fark edilirse (kaşıntı, çarpıntı, ağrı, yüksek ateş gibi) mutlaka ilgili doktor ve eczacı bilgilendirilmelidir.
Akılcı olmayan ilaç kullanımının en önemli örneklerinden birisi gereksiz yere antibiyotik kullanımıdır. Enfeksiyon hastalıklarının tedavisinde antibiyotik kullanma eğilimi yaygındır. Ancak enfeksiyon hastalıkları antibiyotiklerin etki etmediği bakteri dışındaki pek çok mikrop (virüsler, mantarlar vb.) tarafından da oluşabilir. Antibiyotikler ise sadece bakterilere karşı etkili olan ilaçlardır. Diğer etkenlerle oluşan enfeksiyonlarda işe yaramadıkları gibi gereksiz antibiyotik kullanılması antibiyotik direncine neden olabilmektedir. Bakteriyel direnç gelişimi; gereksiz ekonomik yüke, gereksiz yere yan etki gelişmesine, tedavisi daha güç infeksiyonların yayılmasına neden olmaktadır.
Akılcı ilaç kullanımı, ilaçlara karşı direnç gelişimini önlemek, tedavi başarısını artırmak, tedavi sorunlarını engellemek, gereksiz işgücü ve maliyet kaybını azaltmak gibi pek çok yönü ile bireyi, yakın çevresini ve toplumun sağlığını ilgilendirir.
Hastalar; kendi tedavi süreçlerinin bir parçası olmaya özen göstermeli ve ilaç kullanımında daha sorumlu ve bilinçli hareket etmelidir. Akılcı ilaç kullanımının toplumda yaygınlaşması konusunda herkes üzerine düşen sorumluluğu yerine getirmelidir.
Ecz. Özge GÜRSEL HACIOĞLU