UYKU RUHUN GIDASIDIR..
Uyku, fiziksel sağlığın yanında ruhsal sağlığı da önemli derecede etkilemektedir. Metabolizmanızın düzenlenmesi ve fiziksel sağlık ile birlikte uyku; duygusal dengenin sağlanması, hafıza ve öğrenmede oldukça etkilidir. Kaliteli ve bölünmemiş bir uyku sizi sonraki güne hem fiziksel hem de ruhsal olarak daha zinde bir şekilde hazırlar.
Melatonin hormonu
Uykunun temel işlevi vücudun hem fiziksel hem de ruhsal enerjisinin yenilenmesini sağlamaktır. Kaliteli bir uyku sırasında vücudun önemli hormonlarından melatonin hormonu salgılanmaktadır. Melatonin hormonu sirkadyen ritm olarak tanımlanan vücudun biyolojik saatini düzenler. Beynin orta bölgesinde yer alan epifiz bezinden salgılanan bu hormon, bağışıklık sistemini güçlendirdiğinden, strese karşı daha dayanıklı olmanızı sağlar. Gün içerisinde vücudumuzda salgılanan mutluluk hormonu dediğimiz serotonin, akşam saatlerinde melatonin hormonu ile yer değiştirir. Bu hormonun salınımı karanlıkta, özellikle gece 01:00’den 04:00’e kadar geçen saat diliminde en üst seviyeye ulaşır. Sağlıklı melatonin salınımı için, gece yarısından önce uyumak, ışığından dolayı uyku öncesi telefon kullanmamak, odadaki tüm ışıkları kapalı tutmak gibi yöntemler kullanılabilir. Böylece ertesi güne daha dinlenmiş olarak uyanabilirsiniz.
Uyku kalitemizi artıracak yöntemler nelerdir?
Uyku kalitesini artıran uygulamalardan birisi uyuduğumuz çevrenin düzenlenmesidir. Yattığınız odanın sessiz olmasına özen göstermek, ortamın aşırı sıcak ya da aşırı soğuk olmasını engelleyip ortalama bir sıcaklık ayarını sağlamak, yatağı bilgisayarda ya da telefonda vakit geçirmek için değil sadece uyumak için kullanmak gerekir.
Bunun yanında uykuya dalmada ya da uykuyu sürdürmede sorun yaşıyorsanız, uyku zamanının düzenlenmesine de dikkat etmeniz gerekir. Her gün aynı saatte yatıp aynı saatte kalkmak, gün boyunca da uyuklamalardan uzak durmak önemlidir.
Ayrıca, günlük aktiviteleri düzenlemek, düzenli egzersiz yapmak, yatma zamanına yakın egzersiz ve aşırı hareketlilikten uzak durmak; yiyecek ve içecek alımına sınırlandırma getirip, kafeinli içecekleri ve alkolü yatmadan önce almamak, büyük öğünler yerine atıştırmalıkları tercih etmek sağlıklı bir uyku için en uygun koşullardır.
Stres ve psikiyatrik bozukluklar
Stres, yapılan birçok çalışmada uyku bozukluğuna yol açan ve uyku süresini kısaltan bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Stresli olduğunuz zamanlarda, uyku öncesi derin soluk alıp verme ve gevşeme egzersizleri yaparak kendinizi uykuya kolayca hazırlayabilirsiniz.
Hayatınızda kronik stresin olduğu durumlarda ise uyku düzeni uzun süreli olarak bozulabilmektedir. Bu da sizde anksiyete (kaygı) belirtilerinin ve depresif belirtilerin oluşmasına, uyku bozukluklarına, çeşitli psikiyatrik bozukluklara; bunların yanında da birçok fiziksel hastalığa yakalanma ihtimalinizin artmasına sebep olabilmektedir. Uyku düzeninizin alt üst olduğunu ve yukarıda belirtilen müdahalelere rağmen düzelmediğini fark ettiğiniz durumlarda, alan ile ilgilenen bir hekime başvurmak sizin için kurtarıcı olacaktır.
Depresif belirtiler, anksiyete (kaygı) belirtileri, depresyon ve aksiyete (kaygı) bozukluğu başta olmak üzere birçok psikiyatrik hastalıkta uyku genellikle kendiliğinden olumsuz etkilenir. Bu dönemlerde ortaya çıkan uykuya dalamama, gece sık sık uyanma, sabah çok erken saatlerde uyanma ya da genellikle gün içinde ortaya çıkan aşırı uyku hali, belirtilerin ve hastalığın ilerlemesine sebep olabilir. Tedavi olduğunuz hekime uyku düzeninizle ilgili detaylı bilgi vermek, zamanında yapılan müdahale ile sizi daha ciddi hastalık belirtilerinden koruyacaktır.
Kaliteli ve huzurlu uykular diliyorum..
Ayza Mutlu HAYDANLI
Psikolog
İzmir Çiğli Bölge Eğitim Hastanesi